Shivapadadi Keshanta Varnana Stotram

---

ശിവായ നമഃ || 

ശിവപാദാദി കേശാന്ത വര്ണന സ്തോത്രം

കല്യാണം നോ വിധത്താം കടകതടലസത്കല്പവാഹീനികുഞ്ജ- 
ക്രീഡാസംസക്തവിദ്യാധരനിവഹവധൂഗീതരുദ്രാപദാനഃ| 
താരൈര്ഹേരംബനാദൈസ്തരലിതനിനദത്താരകാരാതികേകീ 
കൈലാസഃ ശര്വനിര്വൃത്യഭിജനകപദഃ സര്വദാ പര്വതേന്ദ്രഃ ||൧|| 

യസ്യ പ്രാഹുഃ സ്വരൂപം സകലദിവിഷദാം സാരസര്വസ്വയോഗം 
യത്യേഷുഃ ശാര്ംഗധന്വാ സമജനി ജഗതാം രക്ഷണേ ജാഗരൂകഃ | 
മൗര്വീ ദര്വീകരാണാമപി ച പരിവൃഢഃ പൂസ്രയീ സാ ച ലക്ഷ്യം 
സോഽവ്യാദവ്യാജമസ്മാനശിവഭിദനിശം നാകിനാം ശ്രീപിനാകഃ ||൨||

ആതങ്കാവേഗഹാരീ സകലദിവിഷദാമംഘ്രിപദ്മാശ്രയാണാം 
മാതംഗാദ്യുഗ്രദൈത്യപ്രകരതനുഗലദ്രക്തധാരാക്തധാരഃ | 
ക്രൂരഃ സൂരായുതാനാമപി ച പരിഭവം സ്വീയഭാസാ വിതന്വന് 
ഘോരാകാരഃ കുഠാരോ ദൃഢതരദുരിതാഖ്യാടവീം പാടയേന്നഃ |൩||

കാലാരാതേഃ കരാഗ്രേ കൃതവസതിരുരഃശാണതാതോ രിപൂണാം 
കാലേ കാലേ കുലാദ്രിപ്രവരതനയയാ കല്പിതസ്നഹലേപഃ | 
പായാന്നഃ പാവകാര്ചിഃപ്രസരസഖമുഖഃ പാപഹന്താ നിതാന്തം 
ശൂലഃ ശ്രീപാദസേവാഭജനരസജുഷാം പാലനൈകാന്തശീലഃ ||൪||

ദേവസ്യാങ്കാശ്രയായാഃ കുലഗിരിദുഹിതുര്നേത്രകോണപ്രചാര-
പ്രസ്താരാനത്യുദാരാന്പിപടിഷുരിവ യോ നിത്യമത്യാദരേണ | 
ആധത്തേ ഭംഗിതുംഗൈരനിശമവയവൈരന്തരംഗം സമോദം 
സോമാപീഡസ്യ സോഽയം പ്രദിശതു കുശലം പാണിരംഗഃ കുരംഗഃ ||൫||

കണ്ഠപ്രാന്താവസജ്ജത്കനകമയമഹാഘണ്ടികാഘോരഘോഷൈഃ 
കണ്ഠാരാവൈരകുണ്ഠൈരപി ഭരിതജഗച്ചക്രവാലാന്തരാലഃ | 
ചണ്ഡഃ പ്രോദ്ദണ്ഡശൃംഗഃ കകുദകവലിതോത്തുംഗകൈലാസശ്രൃംഗഃ
കണ്ഠേ കാലസ്യ വാഹഃ ശമയതു ശമലം ശാശ്വ്തഃ ശാക്കരേന്ദ്രഃ ||൬||

നിര്യദ്ദാനാംബുധാരാപരിമളതരളീഭൂതലോലംബപാലീഝങ്കാരൈഃ 
ശങ്കരാദ്രേഃ ശിഖരശതദരീഃ പൂരയന്ഭൂരീഘോഷൈഃ | 
ശാര്ഘഃ സൗവര്ണശൈലപ്രതിമപൃഥുവപുഃ സര്വവിഘ്നാപഹര്താ 
ശര്വാണ്യാഃ പൂര്വസൂനുഃ സ ഭവതു ഭവതാം സ്വസ്തിദോ ഹസ്തിവക്ത്രഃ ||൭||

യഃ പുണ്യൈര്ദേവതാനാം സമജനി ശിവയോഃ ശ്ലാഘ്യവീര്യൈകമത്യാ 
യന്നാമ്നി ശ്രൂയമാണേ ദിതിജഭടഘടാ ഭീതിഭാരം ഭജന്തേ |
ഭൂയാത്സോഽയം വിഭൂത്യൈ നിശിതശരശിഖാപാടിതക്രൗഞ്ചശൈലഃ 
സംസാരാഗാധകൂപോദരപതിതസമുത്താരകസ്താരകാരിഃ ||൮||

ആരൂഢഃ പ്രൗഢവേഗപ്രവിജിതപവനം തുംഗതുംഗം തുരംഗം 
ചൈലം നീലം വസാനഃ കരതലവിലസത്കാണ്ഡകോദണ്ഡദണ്ഡഃ | 
രാഗദ്വേഷാദിനാനാവിധമൃഗപടലീഭീതികൃദ്ഭൂതഭര്താ 
കുര്വന്നാഖേടലീലാം പരിലസതു മനഃ കാനനേ മാമകീനേ ||൯||

അംഭോജാഭ്യാം ച രംഭാരഥചരണലതാദ്വന്ദ്വകുംഭീന്ദ്രകുംഭൈര്- 
ബിംബേനേന്ദോശ്ച കംബോരുപരി വിലസതാ വിദ്രുമേണോത്പലാഭ്യാം |
അംഭോദേനാപി സംഭാവിതമുപജനിതാഡംബരം ശംബരാരേഃ 
ശംഭോഃ സംഭോഗയോഗ്യം കിമപി ധനമിദം സംഭവേത്സംപദേ നഃ ||൧൦||

വേണീസൗഭാഗ്യവിസ്മാപിതതപനസുതാചാരുവേണീവിലാസാന് 
വാണീനിര്ധൂതവാണീകരതലവിധൃതോദാരവീണാവിരാവാന് | 
ഏണീനേത്രാന്തഭംഗീനിരസനനിപുണാപാംഗകോണാനുപാസേ  
ശോണാന്പ്രാണാനുദൂഢപ്രതിനവസുഷമാകന്ദലാനിന്ദുമൗലേഃ ||൧൧||

നൃത്താരംഭേഷു ഹസ്താഹതമുരജധിമീധിക്കൃതൈരത്യുദാരൈ-
ശ്ചിത്താനന്ദം വിധത്തേ സദസി ഭഗവതഃ സന്തതം യഃ സ നന്ദീ | 
ചണ്ഡീശാദ്യാസ്തഥാഽന്യേ ചതുരഗുണഗണപ്രീണിതസ്വാമിസത്കാ-
രോത്കര്ഷോദ്യത്പ്രസാദാഃ പ്രമഥപരിവൃഢാഃ സന്തു സന്തോഷിണോ നഃ ||൧൨||

മുക്താമാണിക്യജാലൈഃ പരികലിതമഹാസാലമാലോകനീയം 
പ്രത്യുപ്താനര്ധരത്നൈര്ദിശി ദിശി ഭവനൈഃ കല്പിതൈര്ദിക്പതീനാം |
ഉദ്യാനൈരദ്രികന്യാപരിജനവനിതാമാനനീയൈഃ പരിതം 
ഹൃദ്യം ഹൃദ്യസ്തു നിത്യം മമ ഭുവനപതേര്ധാമ സോമാര്ധമൗലേഃ ||൧൩||

സ്തംഭൈര്ജംഭാരിരത്നപ്രവരവിരചിതൈഃ സംഭൃതോപാന്തഭാഗം 
ശുംഭത്സോപാനമാര്ഗം ശുചിമണിനിചയൈര്ഗുംഫിതാനല്പശില്പം |
കുംഭൈഃ സംപൂര്ണശോഭം ശിരസി സുഘടിതൈഃ ശാതകുംഭൈരപങ്കൈഃ 
ശംഭോഃ സംഭാവനീയം സകലമുനിജനൈഃ സ്വസ്തിദം സ്യാത്സദാ നഃ ||൧൪||

ന്യസ്തോ മധ്യേ സഭായാഃ പരിസരവിലസത്പാദപീഠാഭിരാമോ 
ഹൃദ്യഃ പാദൈശ്ചതുര്ഭിഃ കനകമണിമയൈരുച്ചകൈരുജ്ജ്വലാത്മാ |
വാസോരത്നേന കേനാപ്യധികമൃദുതരേണാസ്തൃതോ വിസ്തൃതശ്രീപീഠഃ 
പീഡാഭരം നഃ ശമയതു ശിവയോഃ സ്വൈരസംവാസയോഗ്യഃ ||൧൫||

ആസീനസ്യാധിപീഠം ത്രിജഗദധിപതേരംഘ്രിപീഠാനുഷക്തൗ 
പാഥോജാഭോഗഭാജൗ പരിമൃദുലതലോല്ലാസിപദ്മാഭിലേഖൗ | 
പാതാം പാദാവുഭൗ തൗ നമദമരകിരീടോല്ലസച്ചാരുഹീര-
ശ്രേണീശോണായമാനോന്നത നഖദശകോദ്ഭാസമാനൗ സമാനൗ ||൧൬||

യന്നാദോ വേദവാചാം നിഗദതി നിഖിലം ലക്ഷണം പക്ഷികേതുര്-
ലക്ഷ്മീസംഭോഗസൗഖ്യം വിരചയതി യയോശ്ചാപരേ രൂപഭേദേ | 
ശംഭോഃ സംഭാവനീയേ പദകമലസമാസംഗതസ്തുംഗശോഭേ 
മാംഗല്യം നഃ സമഗ്രം സകലസുഖകരേ നൂപുരേ പൂരയേതാം ||൧൭||

അംഗേ ശൃംഗാരയോനേഃ സപദി ശലഭതാം നേത്രവഹ്നൗ പ്രയാതേ 
ശത്രോരുദ്ധൃത്യ തസ്മാദിഷുധിയുഗമധോ ന്യസ്തമഗ്രേ കിമേതത് | 
ശങ്കാമിത്ഥം നതാനാമമരപരിഷദാമന്തരങ്കൂരയത്തത്-
സംഘാതം ചാരു ജംഘായുഗമഖിലപതേരംഹസാ സംഹരേന്നഃ ||൧൮||

ജാനുദ്വന്ദ്വേന മീനധ്വജനൃവരസമുദ്ഗോപമാനേന സാകം 
രാജന്തൗ രാജരംഭാകരികരകനകസ്തംഭസംഭാവനീയൗ |
ഊരൂ ഗൗരീകരാംഭോരുഹസരസസമാമര്ദനാനന്ദഭാജൗ 
ചാരൂ ദൂരീക്രിയേതാം  ദുരിതമുപചിതം ജന്മജന്മാന്തരേ നഃ ||൧൯||

ആമുക്താനര്ഘരത്നപ്രകരകരപരിഷ്വക്തകല്യാണകാഞ്ചീ-
ദാമ്നാ ബദ്ധേന ദുഗ്ധദ്യുതിനിചയമുഷാ ചീനപട്ടാംബരേണ |
സംവീതേ ശൈലകന്യാസുചരിതപരിപാകായമാനേ നിതംബേ 
നിത്യം നര്നര്തു ചിത്തം മമ നിഖിലജഗത്സ്വാമിനഃ സോമമൗലേഃ ||൨൦||

സന്ധ്യാകാലാനുരജ്യദ്ദിനകരസരുചാ കാലധൗതേന ഗാഢം 
വ്യാനദ്ധഃ സ്നിഗ്ധമുഗ്ധഃ സരസമുദരബന്ധേന വീതോപമേന |
ഉദ്ദീപ്രൈഃ സ്വപ്രകാശൈരുപചിതമഹിമാ മന്മഥാരേരുദാരോ 
മധ്യോ മിഥ്യാര്ഥസഘ്ര്യങ് മമ ദിശതു സദാ സംഗതിം മംഗളാനാം ||൨൧||

നാഭീചക്രാലവാലാന്നവനവസുഷമാദോഹദശ്രീപരീതാ-
ദുദ്ഗച്ഛന്തീ പുരസ്താദുദരപഥമതിക്രമ്യ വക്ഷഃ പ്രയാന്തീ | 
ശ്യാമാ കാമാഗമാര്ഥപ്രകഥനലിപിവദ്ഭാസതേ യാ നികാമം 
സാ മാം സോമാര്ധമൗലേഃ സുഖയതു സതതം രോമവല്ലീമതല്ലീ ||൨൨||

ആശ്ലേഷേഷ്വദ്രിജായാഃ കഠിനകുചതടീലിപ്തകാശ്മീരപങ്ക-
വ്യാസംഗാദ്യദുദ്യദര്കദ്യുതിഭിരുപചിതസ്പര്ധമുദ്ദാമഹൃദ്യം |
ദക്ഷാരാതേരുദൂഢപ്രതിനവമണിമാലാവലീഭാസമാനം 
വക്ഷോ വിക്ഷോഭിതാഘം സതതനതിജുഷാം രക്ഷതാദക്ഷതം നഃ ||൨൩||

വാമാങ്കേ വിസ്ഫുരന്ത്യാഃ കരതലവിലസച്ചാരുരക്തോത്പലായാഃ 
കാന്തായാ വാമവക്ഷോരുഹഭരശിഖരോന്മര്ദനവ്യഗ്രമേകം |
അന്യാംസ്ത്രീനപ്യുദാരാന്വരപരശുമൃഗാലങ്കൃതാനിന്ദുമൗലേര്-
ബാഹൂനാബദ്ധഹേമാംഗദമണികടകാനന്തരാലോകയാമഃ ||൨൪||

സമ്മ്രാന്തായാഃ ശിവായാഃ പതിവിലയഭിയാ സര്വലോകോപതാപാത്-
സംവിഗ്നസ്യാപി വിഷ്ണോഃ സരഭസമുഭയോര്വാരണപ്രേരണാഭ്യാം |
മധ്യേ ത്രൈശങ്കവീയാമനുഭവതി ദശാം യത്ര ഹാലാഹലോഷ്മാ 
സോഽയം സര്വാപദാം നഃ ശമയതു നിചയം നീലകണ്ഠസ്യ കണ്ഠഃ ||൨൫||

ഹൃദ്യൈരദ്രീന്ദ്രകന്യാമൃദുദശനപദൈര്മുദ്രിതോ വിദ്രുമശ്രീ-
രുദ്ദ്യോതന്ത്യാ നിതാന്തം ധവളധവളയാ മിശ്രിതോ ദന്തകാന്ത്യാ | 
മുക്താമാണിക്യജാലവ്യതികരസദൃശാ തേജസാ ഭാസമാനഃ 
സദ്യോജാതസ്യ ദദ്യാദധരമണിരസൗ സംപദാം സഞ്ചയം നഃ ||൨൬||

കര്ണാലങ്കാരനാനാമണിനികരരുചാം സഞ്ചയൈരഞ്ചിതായാം 
വര്ണ്യായാം സ്വര്ണപദ്മോദരപരിവിലസത്കര്ണികാസന്നിഭായാം |
പദ്ധത്യാം പ്രാണവായോഃ പ്രണതജനഹൃദംഭോജവാസസ്യ 
ശംഭോര്നിത്യം നശ്ചിത്തമേതദ്വിരചയതു സുഖേ നാസികാം നാസികായാം ||൨൭||

അത്യന്തം ഭാസമാനേ രുചിരതരരുചാം സംഗമാത്സന്മണീനാ-
മുദ്യച്ചണ്ഡാംശുധാമപ്രസരനിരസനസ്പഷ്ടദൃഷ്ടാപദാനേ |
ഭൂയാസ്താം ഭൂതയേ നഃ കരിവരജയിനഃ കര്ണപാശാവലംബേ 
ഭക്താലീഭാലസജ്ജജ്ജനിമരണലിപേഃ കുണ്ഡലേ കുണ്ഡലേ തേ ||൨൮||

യാഭ്യാം കാലവ്യവസ്ഥാ ഭവതി തനുമതാം യോ മുഖം ദേവതാനാം 
യേഷാമാഹുഃ സ്വരൂപം ജഗതി മുനിവരാ ദേവതാനാം ത്രയീം താം |
രുദ്രാണീവക്ത്രപങ്കേരുഹസതതവിഹാരോത്സുകേന്ദീവരേഭ്യ-
സ്തേഭ്യസ്ത്രിഭ്യഃ പ്രണാമാഞ്ജലിമുപരചയേ ത്രീക്ഷണസ്യേക്ഷണേഭ്യഃ ||൨൯||

വാമം വാമാങ്കഗായാ വദനസരസിജേ വ്യാവലദ്വല്ലഭായാ 
വ്യാനമ്രേഷ്വന്യദന്യത്പുനരലികഭവം വീതനിഃശേഷരൗക്ഷ്യം |
ഭൂയോ ഭൂയോഽപി മോദാന്നിപതദതിദയാശീതലം ചൂതബാണേ 
ദക്ഷാരേരീക്ഷണാനാം ത്രയമപഹരതാദാശു താപത്രയം നഃ ||൩൦||

യസ്മിന്നര്ധേന്ദുമുഗ്ധദ്യുതിനിചയതിരസ്കാരനിസ്തന്ദ്രകാന്തൗ 
കാശ്മീരക്ഷോദസങ്കല്പിതമിവ രുചിരം ചിത്രകം ഭാതി നേത്രം | 
തസ്മിന്നുല്ലീലചില്ലീനടവരതരുണീലാസ്യരംഗായമാണേ 
കാലാരേഃ ഫാലദേശേ വിഹരതു ഹൃദയം വീതചിന്താന്തരം നഃ ||൩൧||

സ്വാമിന് ഗംഗാമിവാംഗീകുരു തവ ശിരസാ മാമപീത്യര്ഥയന്തീം 
ധന്യാം കന്യാം ഖരാംശോഃ ശിരസി വഹതി കിംന്വേഷ കാരുണ്യശാലീ |
ഇത്ഥം ശങ്കാം ജനാനാം ജനയദതിഘനം കൈശികം കാലമേഘ-
ച്ഛായം ഭൂയാദുദാരം ത്രിപുരവിജയിനഃ ശ്രേയസേ ഭൂയസേ നഃ ||൩൨||

ശ്രൃംഗാരാകല്പയോഗ്യൈഃ ശിഖരിവരസുതാസത്സഖീഹസ്തലൂനൈഃ 
സൂനൈരാബദ്ധമാലാവലിപരിവിലസത്സൗരഭാകൃഷ്ടഭൃംഗം | 
തുംഗം മാണിക്യകാന്ത്യാ പരിഹസിതസുരാവാസശൈലേന്ദ്രശ്രൃംഗം 
സംഘം നഃ സങ്കടാനാം വിഘടയതു സദാ കാങ്കടീകം കിരീടം ||൩൩||

വക്രാകാരഃ കലങ്കീ ജഡതനുരഹമപ്യംഘ്രിസേവാനുഭാവാ-
ദുത്തംസത്വം പ്രയാതഃ സുലഭതരഘൃണാസ്യന്ദിനശ്ചന്ദ്രമൗലേഃ |
തത്സേവന്താം ജനൗഘാഃ ശിവമിതി നിജയാഽവസ്ഥയൈവ ബ്രുവാണം 
വന്ദേ ദേവസ്യ ശംഭോര്മുകുടസുഘടിതം മുഗ്ധപീയൂഷഭാനും ||൩൪||

കാന്ത്യാ സംഫുല്ലമല്ലീകുസുമധവളയാ വ്യാപ്യ വിശ്വം വിരാജന് 
വൃത്താകാരോ വിതന്വന് മുഹുരപി ച പരാം നിര്വൃതിം പാദഭാജാം | 
സാനന്ദം നന്ദിദോഷ്ണാ മണികടകവതാ വാഹ്യമാനഃ പുരാരേഃ 
ശ്വേതച്ഛത്രാഖ്യശീതദ്യുതിരപഹരതാദസ്താപദാ നഃ ||൩൫||

ദിവ്യാകല്പോജ്ജ്വലാനാം ശിവഗിരിസുതയോഃ പാര്ശ്വയോരാശ്രിതാനാം 
രുദ്രാണീസത്സഖീനാമതിതരലകടാക്ഷാഞ്ചലൈരഞ്ചിതാനാം |
ഉദ്വേല്ലദ്വാഹുവല്ലീവിലസനസമയേ ചാമരാന്ദോലനീനാമുദ്ഭൂതഃ 
കങ്കണാലീവലയകലകലോ വാരയേദാപദോ നഃ ||൩൬||

സ്വര്ഗൗകഃസുന്ദരീണാം സുലലിതവപുഷാം സ്വാമിസേവാപരാണാം 
വല്ഗദ്ഭൂഷാണി വക്ത്രാംബുജപരിവിഗലന്മുഗ്ധഗീതാമൃതാനി |
നിത്യം നൃത്താന്യുപാസേ ഭുജവിധുതിപദന്യാസഭാവാവലോക-
പ്രത്യുദ്യത്പ്രീതിമാദ്യത്പ്രമഥനടനടീദത്തസംഭാവനാനി ||൩൭||

സ്ഥാനപ്രാപ്ത്യാ സ്വരാണാം കിമപി വിശദതാം വ്യഞ്ജയന്മഞ്ജുവീണാ-
സ്വാനാവച്ഛിന്നതാലക്രമമമൃതമിവാസ്വാദ്യമാനം ശിവാഭ്യാം | 
നാനാരാഗാതിഹൃദ്യം നവരസമധുരസ്തോത്രജാതാനു വിദ്ധം 
ഗാനം വീണാമഹര്ഷേഃ കലമതിലലിതം കര്ണപൂരായതാം നഃ ||൩൮||

ചേതോ ജാതപ്രമോദം സപദി വിദധതീ പ്രാണിനാം വാണിനീനാം 
പാണിദ്വന്ദ്വാഗ്രജാഗ്രത്സുലലിതരണിതസ്വര്ണതാലാനുകൂലാ | 
സ്വീയാരാവേണ പാഥോധരരവപടുനാ നാദയന്തീ മയൂരീ 
മായൂരീം മന്ദഭാവം മണിമുരജഭവാ മാര്ജനാ മാര്ജയേന്നഃ ||൩൯||

ദേവേഭ്യോ ദാനവേഭ്യഃ പിതൃമുനിപരിഷത്സിദ്ധവിദ്യാധരേഭ്യഃ 
സാധ്യേഭ്യശ്ചാരണേഭ്യോ മനുജപശുപതജ്ജാതികീടാദികേഭ്യഃ |
ശ്രീകൈലാസപ്രരൂഢാസ്തൃണവിടപിമുഖാശ്ചാപി യേ സന്തി തേഭ്യഃ 
സവഭ്യോ നിര്വിചാരം നതിമുപരചയേ ശര്വപാദാശ്രയേഭ്യഃ ||൪൦||

ധ്യായന്നിത്യം പ്രഭാതേ പ്രതിദിവസമിദം സ്തോത്രരത്നം പഠേദ്യഃ 
കിംവാ ബ്രൂമസ്തദീയം സുചരിതമഥവാ കീര്തയാമഃ സമാസാത് | 
സംപജ്ജാതം സമഗ്രം സദസി ബഹുമതിം സര്വലോകപ്രിയത്വം 
സംപ്രാപ്യായുഃശതാന്തേ പദമയതി പരബ്രഹ്മണോ മന്മഥാരേഃ ||൪൧||

ഇതി ശ്രീമത്പരമഹംസപരിവ്രാജകാചാര്യസ്യ 
ശ്രീഗോവിന്ദഭഗവത്പൂജ്യപാദശിഷ്യസ്യ 
ശ്രീമച്ഛങ്കരാചാര്യസ്യ കൃതം 
ശിവപാദാദികേശാന്തവര്ണനസ്തോത്രം സംപൂര്ണം ||