This Page is courtesy of Sanskrit Documents List.
Please send your corrections

---

maanasollaasa
.. shriidakshiNaamuurtistotram.h ..

vishva.n darpaNadR^ishyamaananagariitulya.n nijaantargataM
pashyannaatmani maayayaa bahirivodbhuuta.n yathaa nidrayaa .
yaH saakshaatkurute prabodhasamaye svaatmaanamevaadvayaM
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 1..

biijasyaantarivaa~Nkuro jagadidaM praa~N{}nirvikalpaM punaH
maayaakalpitadeshakaalakalanaavaichitryachitriikR^itam.h .
maayaaviiva vijR^imbhayatyapi mahaayogiiva yaHsvechchhayaa 
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 2..

yasyaiva sphuraNa.n sadaatmakamasatkalpaarthagaM bhaasate 
saakshaattattvamasiiti vedavachasaa yo bodhayatyaashritaan.h .
yatsaakshaatkaraNaadbhavennapunaraavR^ittirbhavaambhonidhau
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 3..

naanaachchhidraghaTodarasthitamahaadiipaprabhaabhaasvaraM
j~naana.n yasya tu chakshuraadikaraNadvaaraa bahiHspandate .
jaanaamiiti tameva bhaantamanubhaatyetatsamasta.n jagat.h
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 4..

dehaM praaNamapiindriyaaNyapi chalaaM buddhi.n cha shuunya.n viduH
striibaalaandhajaDopamaastvahamiti bhraantaa bhR^isha.n vaadinaH .
maayaashaktivilaasakalpitamahaavyaamohasa.nhaariNe
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 5..

raahugrastadivaakarendusadR^isho maayaasamaachchhaadanaat.h
sanmaatraH karaNopasa.nharaNato yo.abhuutsushhuptaH pumaan.h .
praagasvaapsamiti prabodhasamaye yaH pratyabhij~naayate 
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 6..

baalyaadishhvapi jaagradaadishhu tathaa sarvaasvavasthaasvapi
vyaavR^ittaasvanuvartamaanamahamityantaH sphuranta.n sadaa .
svaatmaanaM prakaTiikaroti bhajataa.n yo mudrayaa bhadrayaa
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 7..

vishvaM pashyati kaaryakaaraNatayaa svasvaamisaMbandhataH
shishhyaachaaryatayaa tathaiva pitR^iputraadyaatmanaa bhedataH .
svapne jaagrati vaa eshha purushho maayaaparibhraamitaH
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 8..

bhuurambhaa.nsyanalo.anilo.ambaramaharnaatho himaa.nshuH pumaan.h
ityaabhaati charaacharaatmakamida.n yasyaiva muurtyashhTakam.h .
naanyatki~nchana vidyate vimR^ishataa.n yasmaatparasmaadvibhoH
tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 9..

sarvaatmatvamiti sphuTiikR^itamida.n yasmaadamushhmi.nstave
tenaasya shravaNaattadarthamananaaddhyaanaachcha sa.nkiirtanaat.h .
sarvaatmatvamahaavibhuutisahita.n syaadiishvaratva.n svataH 
siddhyettatpunarashhTadhaa pariNata.n chaishvaryamavyaahatam.h .. 10..

.. maanasollaasa ..

vishva.n darpaNadR^ishyamaananagariitulya.n nijaantargataM pashyannaatmani maayayaa bahirivodbhuuta.n yathaa nidrayaa . yaH saakshaatkurute prabodhasamaye svaatmaanamevaadvayaM tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 1.. ma~NgaLa.n dishatu me vinaayako ma~NgaLa.n dishatu me sarasvatii . ma~NgaLa.n dishatu me maheshvaro ma~NgaLa.n dishatu me sadaashivaH .. 1.. aatmalaabhaatparo laabho naastiiti munayo viduH . tallaabhaartha.n kaviH stauti svaatmaanaM parameshvaram.h .. 2.. svechchhayaa sR^ishhTamaavishya vishva.n yo manasi sthitaH . stotreNa stuuyate.anena sa eva parameshvaraH .. 3.. asti prakaashata iti vyavahaaraH pravartate . tachchaastitvaM prakaashatva.n kasminnarthe pratishhThitam.h .. 4.. ki.n teshhu teshhu vaa.artheshhu ki.n vaa sarvaatmaniishvare . iishvaratva.n cha jiivatva.n sarvaatmatva.n cha kiidR^isham.h .. 5.. jaaniiyaatkatha.n jiivaH ki.n tajj~naanasya saadhanam.h . j~naanaattasya phala.n ki.n syaadekatva.n cha kathaM bhavet.h .. 6.. sarvaj~naH sarvakartaa cha kathamaatmaa bhavishhyati . shishhyaM pratiitthaM pR^ichchhanta.n vaktumaarabhate guruH .. 7.. antarasminnime lokaa antarvishvamida.n jagat.h . bahirvanmaayayaa.a.abhaati darpaNe svashariiravat.h .. 8.. svapne svaantargata.n vishva.n yathaa pR^ithagivekshyate . tathaiva jaagratkaale.api prapa~ncho.aya.n vivichyataam.h .. 9.. svapne svasattaivaarthaanaa.n sattaa naanyeti nishchitaa . ko jaagrati visheshho.asti jaDaanaamaashu naashinaam.h .. 10.. svapne prakaasho bhaavaanaa.n svaprakaashaanna hiitaraH . jaagratyapi tathaiveti nishchinvanti vipashchitaH .. 11.. nidrayaa darshitaanarthaanna pashyati yathotthitaH . samyagj~naanodayaaduurdhva.n tathaa vishva.n na pashyati .. 12.. anaadimaayayaa supto yadaa jiivaH prabudhyate . ajanmanidramasvapnamadvaitaM budhyate tadaa .. 13.. shrutyaa.a.achaaryaprasaadena yogaabhyaasavashena cha . iishvaraanugraheNaapi svaatmabodho yadaa bhavet.h .. 14.. bhukta.n yathaa.anna.n kukshistha.n svaatmatvenaiva pashyati . puurNaahantaakabaLita.n vishva.n yogiishvarastathaa .. 15.. yathaa svapne nR^ipo bhuutvaa bhuktvaa bhogaanyathepsitaan.h . chatura~NgabalopetaH shatru.n jitvaa raNaa~NgaNe .. 16.. paraatparaajito bhuutvaa vanaM praapya tapashcharan.h . muhuurtamaatramaatmaanaM manyate kalpajiivinam.h .. 17.. tathaiva jaagratkaale.api manoraajya.n karotyasau . kaalanadyoghayogena kshiiNamaayurna pashyati .. 18.. meghachchhanno.n.ashumaaliiva maayayaa mohito.adhikam.h . ki~nchitkartaa cha ki~nchijj~no lakshyate parameshvaraH .. 19.. yadyatkaroti jaanaati tasmintasminpareshvaraH . raajaa vidvaan svasaamarthyaadiishvaro.ayamitiiryate .. 20.. j~naanakriye shivenaikyaatsa~Nkraante sarvajanushhu . iishvaratva.n cha jiivaanaa.n siddha.n tachchhaktisa~Ngamaat.h .. 21.. aya.n ghaTo.ayaM paTa ityeva.n naanaapratiitishhu . arkaprabheva svaj~naana.n svayameva prakaashate .. 22.. j~naana.n na chetsvaya.n siddha.n jagadandha.n tamo bhavet.h . na chedasya kriyaa kaachit vyavahaaraH kathaM bhavet.h .. 23.. kriyaa naama parispandapariNaamasvaruupiNii . spandamaane bahirj~naane tada~Nkuravadudbhavet.h .. 24.. utpaadyapraapyasa.nskaaryavikaaryopaashrayaa kriyaa . karoti gachchhatyunmaarshhTi chhinattiiti pratiiyate .. 25.. shivo brahmaadideheshhu sarvaj~na iti bhaasate . devatirya~Nmanushhyeshhu ki~nchijj~nastaaratamyataH .. 26.. jaraayujo.aNDajashchaiva svedajaH punarudbhidaH . ete chaturvidhaaH dehaaH kramasho nyuunavR^ittayaH .. 27.. brahmaadistambaparyantaa svapnakalpaiva kalpanaa . saakshaatkR^ite.anavachchhinnaprakaashe paramaatmani .. 28.. aNoraNiiyaanmahato mahiiyaaniti vedavaak.h . rudropanishhadapyeta.n stauti sarvaatmaka.n shivam.h .. 29.. iishvaro gururaatmeti muurtibhedavibhaagine . vyomavadvyaaptadehaaya dakshiNaamuurtaye namaH .. 30.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase prathamollaasasa.ngrahaH .. 31.. biijasyaantarivaa~Nkuro jagadidaM praa~N{}nirvikalpaM punaH maayaakalpitadeshakaalakalanaavaichitryachitriikR^itam.h . maayaaviiva vijR^imbhayatyapi mahaayogiiva yaHsvechchhayaa tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 2.. upaadaanaM prapa~nchasya sa.nyuktaaH paramaaNavaH . mR^idanvito ghaTastasmaadbhaasate neshvaraanvitaH .. 1.. paramaaNugataa eva guNaa ruuparasaadayaH . kaarye samaanajaatiiyamaarabhante guNaantaram.h .. 2.. kaarya.n yatra samanveti kaaraNa.n samavaayi tat.h . chakraadya.n saadhana.n yattu ghaTasyaasamavaayi tat.h .. 3.. samavaayini tishhThedyat.h samavaayyaashraye tathaa . kaarye.avadhR^itasaamarthya.n kalpyate.asamavaayi tat.h .. 4.. nimitta.n kaaraNa.n teshhaamiishvarashcha kulaalavat.h . yatkaarya.n jaayate yasmaattasmin.h tatpratitishhThati .. 5.. mR^ittikaayaa.n ghaTastantau paTaH svarNe.a~Nguliiyakam.h . iti vaisheshhikaaH praahustathaa naiyaayikaa api .. 6.. rajaH sattva.n tamashcheti pradhaanasya guNaastrayaH . rajo rakta.n chala.n teshhu sattva.n shuklaM prakaashakam.h .. 7.. tamaH kR^ishhNa.n chaavaraka.n sR^ishhTisthityantahetavaH . iti saa.nkhyaashcha bhaashhante teshhaa.n duushhaNa uchyate .. 8.. a~Nkuraadiphalaanteshhu kaaryeshhvastitvamishhyate . kuta aagatya sambaddhaa vaTabiijeshhu te kaNaaH .. 9.. kaaraNaanugata.n kaaryamiti sarvaishcha sammatam.h . tasmaatsattaa sphurattaa cha sarvatraapyanuvartate .. 10.. pushhpe phalatvamaapanne kshiire cha dadhitaa.n gate . vijaatiiyaaH pratiiyante guNaa ruuparasaadayaH .. 11.. kaaraNa.n kaaryama.nsho.n.ashii jaativyaktii guNii guNaH . kriyaa kriyaavaanityaadyaaH prakaashasyaiva kalpanaaH .. 12.. chaitanyaM paramaaNuunaaM pradhaanasyaapi neshhyate . j~naanakriye jagatklR^iptau dR^ishyete chetanaashraye .. 13.. kaalaruupakriyaashaktyaa kshiiraatpariNameddadhi . j~naatR^ij~naanaj~neyaruupa.n j~naanashaktyaa bhavejjagat.h .. 14.. j~naana.n dvidhaa vastumaatradyotaka.n nirvikalpakam.h . savikalpantu saMj~naadidyotakatvaadanekadhaa .. 15.. sa~Nkalpasa.nshayabhraantismR^itisaadR^ishyanishchayaaH . uuho.anadhyavasaayashcha tathaa.anyenubhavaa api.. 16.. pratyakshameka.n chaarvaakaaH kaNaadasugatau punaH . anumaana~n cha tachchaapi saa.nkhyaaH shabda.n cha te api .. 17.. nyaayaikadarshinopyavemupamaana.n cha ke chana . arthaapattyaa sahaitaani chatvaaryaaha prabhaakaraH .. 18.. abhaavashhashhThaanyetaani bhaaTTaa vedaantinastathaa . sambhavaitihyayuktaani taani pauraaNikaa jaguH .. 19.. dravya.n guNastathaa karma saamanya.n cha visheshhakam.h . samavaaya.n cha kaaNaadaaH padaarthaanshhaT{}prachakshate .. 20.. nava dravyaaNi bhuutaani dikkaalaatmamanaa.nsi cha . chaturvi.nshatireva syurguNaaH shabdaadipa~nchakam.h .. 21.. parimaaNa.n cha sa~Nkhyaa cha dvau sa.nyogavibhaagakau . svabhaavataH pR^ithaktva.n cha gurutva.n dravataa punaH .. 22.. paratva.n chaaparatva.n cha snehaH sa.nskaara ityapi . dhiirdveshhasukhaduHkhechchhaadharmaadharmaprayatnakaaH .. 23.. sa.nskaarastrividho vega ishhvaadergatikaaraNam.h . dR^ishhTashrutaanubhuutaarthasmR^itihetushcha bhaavanaa .. 24.. sthitasthaapakataa naama puurvavatsthitikaaraNam.h . aakR^ishhTashaakhaabhuurjaadau spashhTamevopalakshyate .. 25.. utkshepaNamavakshepo gamana.n cha prasaaraNam.h . aaku~nchanamiti praahuH karma pa~nchavidhaM budhaaH .. 26.. saamaanya.n dvividhaM proktaM para.n chaaparameva cha . para.n sattaiva sarvatra tadanusyuutavartanam.h .. 27.. dravyatva.n cha guNatvaadya.n saamaanyamapara.n tathaa . visheshhaaH syuranantaaste vyaavR^ittij~naanahetavaH .. 28.. ruupasyeva ghaTe nityaH sambandhaH samavaayakaH . kaalaakaashadigaatmaano nityaashcha vibhavashcha te .. 29.. chaturvidhaaH parichchhinnaa nityaashcha paramaaNavaH . iti vaisheshhikamate padaarthaaH shhaT.h prakiirtitaaH .. 30.. maayaa pradhaanamavyaktamavidyaa.aj~naanamaksharam.h . avyaakR^ita.n cha prakR^itiH tama ityabhidhiiyate .. 31.. maayaayaaM brahmachaitanyapratibimbaanushha~NgataH . mahatkaalapumaa.nsaH syuH mahattattvaadaha.nkR^itiH .. 32.. taamasaatsyuraha~NkaaraatkhaanilaagnyambubhuumayaH . shabdaH sparshashcha ruupa.n cha raso gandhopyanukramaat.h .. 33.. indriyaaNaa.n cha vishhayaa bhuutaanaamapi te guNaaH . devaaH sadaashivashchesho rudro vishhNushchaturmukhaH .. 34.. saattvikaatsyaadaha~NkaaraadantaHkaraNadhiindriyam.h . mano buddhiraha~Nkaarashchitta.n karaNamaantaram.h .. 35.. sa.nshayo nishchayo garvaH smaraNa.n vishhayaa amii . chandraH prajaapatii rudraH kshetraj~na iti devataaH .. 36.. shrotra.n tvakchakshu jihvaa ghraaNa.n j~naanendriya.n viduH . digvaatasuuryavaruNaa naasatyau devataaH smR^itaaH .. 37.. raajasaatsyuraha~NkaaraatkarmendriyasamiiraNaaH . karmendriyaaNi vaakpaaNiH paadaH paayurupasthakam.h .. 38.. vachanaadaanagamanavisargaanandasa.nj~nakaaH . vishhayaa devataasteshhaa.n vahniindropendramR^ityukaaH .. 39.. praaNopaanaH samaanashchodaanavyaanau cha vaayavaH . bhuutaistu pa~nchabhiH praaNaiH chaturdashabhirindriyaiH .. 40.. chaturvi.nshatitattvaani saa~Nkhyashaastravido viduH . mahaankaalaH pradhaana.n cha maayaavidye cha puurushhaH .. 41.. iti pauraaNikaaH praahustri.nshattattvaani taiH saha . bindunaadau shaktishivau shaantaatiitau tataH param.h .. 42.. shhaT{}tri.nshattatvamityukta.n shaivaagamavishaaradaiH . sarve vikalpaaH praagaasan biije.a~Nkura ivaatmani .. 43.. ichchhaaj~naanakriyaaruupamaayayaa te vijR^imbhitaaH . ichchhaaj~naanakriyaapuurvaa yasmaatsarvaaH pravR^ittayaH .. 44.. sarve.api jantavastasmaadiishvaraa iti nishchitaaH . biijaadvR^ikshastarobiijaM paaramparyeNa jaayate .. 45.. itisha~NkaanivR^ittyartha.n yogidR^ishhTaantakiirtanam.h . vishvaamitraadayaH puurve paripakvasamaadhayaH .. 46.. upaadaanopakaraNaprayojanavivaarjitaaH . svechchhayaa sasR^ijuH sarga.n sarvabhogopabR^i.nhitam.h .. 47.. iishvaro.anantashaktitvaatsvatantro.anyaanapekshakaH . svechchhaamaatreNa sakala.n sR^ijatyavati hanti cha .. 48.. na kaarakaaNaa.n vyaapaaraatkartaa syaannitya iishvaraH . naapi pramaaNavyaaparaat.h j~naataa.asau svaprakaashakaH .. 49.. j~naatR^itvamapi kartR^itva.n svaatantryaattasya kevalam.h . yaa chechchhaashaktivaichitrii saa.asya svachchhandakaaritaa .. 50.. yayaa kartu.n na vaa kartumanyathaa kartumarhati . svatantraamiishvarechchhaa.n ke parichchhetumiheshate .. 51.. shrutishcha so.akaamayatetiichchhayaa sR^ishhTimiishituH . tasmaadaatmana aakaashaH sambhuuta iti chaabraviit.h .. 52.. nimittamaatra.n chedasya jagataH parameshvaraH . vikaaritva.n vinaashitvaM bhavedasya kulaalavat.h .. 53.. buddhyaadayo nava guNaaH nityaa eveshvarasya chet.h . nityechchhaavaan.n jagatsR^ishhTau pravatetaiva sarvadaa .. 54.. pravR^ittyuparamaabhaavaatsa.nsaaro naiva nashyati . mokshopadesho vyarthaH syaadaagamo.api nirarthakaH .. 55.. tasmaanmaayaavilaaso.aya.n jagatkartR^itvamiishituH . bandhamokshopadeshaadivyavahaaro.api maayayaa .. 56.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase dvitiiyollaasasa.ngrahaH .. 57.. yasyaiva sphuraNa.n sadaatmakamasatkalpaarthagaM bhaasate saakshaattattvamasiiti vedavachasaa yo bodhayatyaashritaan.h . yatsaakshaatkaraNaadbhavennapunaraavR^ittirbhavaambhonidhau tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 3.. sattaasphuratte bhaaveshhu kuta aagatya sa~Ngate . bimbaadidarpaNanyaayaaditthaM pR^ichchhan.h prabodhyate .. 1.. asatkalpeshhu bhaaveshhu jaDeshhu kshaNanaashishhu . astitva.n cha prakaashatva.n nityaatsa.nkraamatiishvaraat.h .. 2.. aatmasattaiva sattaishhaaM bhaavaanaa.n na tato.adhikaa . tathaiva sphuraNa.n chaishhaa.n naatmasphuraNato.adhikam.h .. 3.. j~naanaani bahuruupaaNi teshha.n cha vishhayaa api . aha~Nkaare.anushhajyante suutre maNigaNaa iva .. 4.. prakaashaabhinnamevaitadvishva.n sarvasya bhaasate . lahariibudbudaadiinaa.n salilaanna pR^ithaksthitiH .. 5.. jaanaamityeva yajj~naanaM bhaavaanaavishya vartate . j~naataM mayeti tatpashchaadvishraamyatyantaraatmani .. 6.. ghaTaadikaani kaaryaaNi vishraamyanti mR^idaadishhu . vishvaM prakaashaabhinnatvaadvishraamyetparameshvare .. 7.. svagatenaiva kaaLimnaa darpaNaM malina.n yathaa .. aj~naanenaavR^ita.n j~naana.n tena muhyanti jantavaH .. 8.. ghaTaakaasho mahaakaasho ghaTopaadhikR^ito yathaa . dehopaadhikR^ito bhedo jiivaatparamaatmanoH .. 9.. tattvamasyaadivaakyaistu tayoraikyaM pradarshyate . soyaM purushha ityukte pumaaneko hi dR^ishyate .. 10.. yajjagatkaaraNa.n tattva.n tatpadaarthaH sa uchyate . dehaadibhiH parichchhinno jiivastu tvaMpadaabhidhaH .. 11.. taddeshakaalaavasthaadau dR^ishhTaH sa iti kathyate . tathaitaddeshakaalaadau dR^ishhTo.ayamiti kiirtyate .. 12.. mukhya.n tadetadvaishishhTya.n visR^ijya padayordvayoH . pummaatra.n lakshayatyeka.n yathaa soyaM pumaanvachaH .. 13.. pratyaktva.n cha paraaktva.n cha tyaktvaa tattvamasiiti vaak.h . tathaiva lakshayatyaika.n jiivaatmaparamaatmanoH .. 14.. saamaanaadhikaraNaakhyaH sambandhaH padayoriha . visheshhaNavisheshhyatva.n sambandhaH syaatpadaarthayoH .. 15.. lakshyalakshaNasa.nyogaadvaakyamaikya.n cha bodhayet.h . ga~Ngaayaa.n ghoshha itivanna jahallakshaNaa bhavet.h .. 16.. naajahallakshaNaa.api syaachchhvetodhaavativaakyavat.h . tattvamasyaadivaakyaanaa.n lakshaNaa bhaagalakshaNaa .. 17.. so.ayaM purushha ityaadivaakyaanaamiva kiirtitaa . bhinnavR^ittinimittaanaa.n shabdaanaamekavastuni .. 18.. pravR^ittistu samaanaadhikaraNatvamihochyate . parasyaa.nsho vikaaro vaa jiivo vaakyena nochyate .. 19.. jiivaatmanaa pravishhThatvaatsvamaayaasR^ishhTamuurtishhu . nira.nsho nirvikaaro.asau shrutyaa yuktyaa cha gamyate .. 20.. ghaTaakaasho vikaro vaa naa.nsho vaa viyato yathaa . tvamindrosiitivadvaakya.n na khalu stutitatparam.h .. 21.. na saadR^ishyapara.n vaakyamagnirmaaNavakaadivat.h . na kaaryakaaraNatvasya saadhanaM mR^idghaTaadivat.h .. 22.. na jaati vyaktigamaka.n gauH khaNDa itivadvachaH . guNaguNyaatmaka.n vaakya.n naitanniilotpalaadivat.h .. 23.. nopaasanaapara.n vaakyaM pratimaasviishabuddhivat.h . na vaupachaarika.n vaakya.n raajavadraajapuurushhe .. 24.. jiivaatmanaa pravishhTo.asaaviishvaraH shruuyate yataH . dehendriyamanobuddhipraaNaaha~Nkaarasa.nhatau .. 25.. aatmasa~Nkalanaadaj~nairaatmatvaM pratipaadyate . vahnidhiiH kaashhThalohaadau vahnisa~Nkalanaadiva .. 26.. dehamannamaya.n koshamaavishyaatmaa prakaashate . sthuulo baalaH kR^ishaH kR^ishhNo varNaashramavikalpavaan.h .. 27.. praaNakoshe.api jiivaami kshudhito.asmi pipaasitaH . sa.nshito nishchito manye iti koshe manomaye .. 28.. vij~naanamayakoshastho vijaanaamiiti tishhThati . aanandamayakoshaakhye tvaha~Nkaare puraakR^itaiH .. 29.. puNyairupaasanaabhishcha sukhito.asmiiti modate . eva.n ka.nchukitaH koshaiH ka.nchukairiva pa~nchabhiH .. 30.. parichchhinna ivaabhaati vyaapto.api parameshvaraH . yathaa salilamaavishya bahudhaa bhaati bhaskaraH .. 31.. tathaa shariiraaNyaavishya bahudhaa sphuratiishvaraH . kaaraNatva.n cha kaaryatva.n taTastha.n lakshaNa.n tayoH .. 32.. shaakhaayaa.n chandra itivannaiva mukhyamidaM matam.h . mahaaprakaasha ityukta.n svaruupa.n chandralakshaNam.h .. 33.. sachchidaanandaruupatva.n svaruupa.n lakshaNa.n tayoH . ekalakshaNayoraikya.n vaakyena pratipaadyate .. 34.. tasmaadekaprakaashatva.n sarvaatmatvamiti sthitam.h . devatirya~NmanushhyaaNaaM prakaashaanna pR^ithaksthitiH .. 35.. jiivaH prakaashaabhinnatvaatsarvaatmetyabhidhiiyate . evaM prakaasharuupatvaparij~naane dR^iDhiikR^ite .. 36.. punaraavR^ittirahita.n kaivalyaM padamashnute . sakR^itprasaktamaatro.api sarvaatmatva yadR^ichchhayaa .. 37.. sarvapaapavinirmuktaH shivaloke mahiiyate . sarvaatmabhaavanaa yasya paripakvaa mahaatmanaH . sa.nsaarataarakaH saakshaatsa eva parameshvaraH .. 38.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase tR^itiiyollaasasa.ngrahaH .. 39.. naanaachchhidraghaTodarasthitamahaadiipaprabhaabhaasvaraM j~naana.n yasya tu chakshuraadikaraNadvaaraa bahiHspandate . jaanaamiiti tameva bhaantamanubhaatyetatsamasta.n jagat.h tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 4.. svataH santaH prakaashante bhaavaa ghaTapaTaadayaH . neshvarasya samaaveshaadityasyottaramuchyate .. 1.. ahamityanusandhaataa jaanaamiiti na chetsphuret.h . kasya ko vaa prakaasheta jagachcha syaatsushhuptavat.h .. 2.. praaguurdhva.n chaasataa.n sattva.n vartamaane.api na svataH . tasmaadiishe sthita.n sattvaM praaguurdhvatvavivarjite .. 3.. svayameva prakaasheran.h jaDaa yadi vineshvaram.h . sarva.n sarvasya bhaaseta na vaa bhaaseta ki~nchana .. 4.. tasmaatsarvaj~namaj~na.n vaa jagatsyaadekaruupakam.h . tulye svayaMprakaashatve jaDachetanayormithaH .. 5.. tulyameva prasajyeran.h graahyagraahakataadayaH . indriyaaNaamaniyamaachchaakshushhaa syuu rasaadayaH .. 6.. malinaamalinaadarshapashchaatpraagbhaagatulyayoH . kriyaashaktij~naanashaktyerantaHkaraNabhaagayoH .. 7.. pratibimbe sphuranniishaH kartaa j~naateti kathyate . buddhiH sattvaguNotkarshhaannirmalo darpaNo yathaa .. 8.. gR^ihNaati vishhayachchhaayaamaatmachchhaayaanubhaavataH . antaHkaraNasambandhaannikhilaaniindriyaaNyapi .. 9.. rathaa~Nganemivalaye kiilitaa iva kiilakaaH . naaDyo.antaHkaraNe syuutaa jalasa.nsyuutasuutravat.h .. 10.. taabhistu goLakaantaabhiH prasarpanti sphuli~Ngavat.h . karaNaani samastaani yathaasva.n vishhayaM prati .. 11.. dehasya madhyama.n sthaana.n muulaadhaara itiiryate . gudaattu dvya~NgulaaduurdhvaM meDhraattu dvya~NgulaadadhaH .. 12.. trikoNo.adhomukhaagrashcha kanyakaayonisannibhaH . yatra kuNDalinii naama paraashaktiH pratishhThitaa .. 13.. praaNaagnibindunaadaanaa.n savitrii saa sarasvatii . muulaadhaaraagrakoNasthaa sushhumnaa brahmarandhragaa .. 14.. muule.ardhachchhinnava.nshaabhaa shhaDaadhaarasamanvitaa . tatpaarshvakoNayorjaate dve iDaapi~Ngale sthite .. 15.. naaDiichakramiti praahuH tasmaannaaDyaH samudgataaH . gaandhaarii hastijihvaa cha nayanaantaM pradhaavataH .. 16.. naaDiichakreNa sa.nsyuute naasikaantamubhe gate . naabhimaNDalamaashritya kukkuTaaNDamiva sthitam.h .. 17.. naaDiichakramiti praahustasmaannaaDyaH samudgataaH . puushhaa chaalaambushhaa naaDii karNadvayamupaashrite . naaDii shuklaahvayaa tasmaad.h bhruumadhyamupasarpati .. 18.. sarasvatyaahvayaa naaDii jihvaantaa vaakprasaariNii . naaDii vishvodarii naama bhu~Nkte.anna.n saa chaturvidham.h .. 19.. piitvaa payasvinii toya.n kaNThasthaa kurute kshutam.h . naaDiichakraatsamudbhuutaa naaDyastisrastvadhomukhaaH .. 20.. raakaa shukla.n siniivaalii muutraM mu~nchetkuhurmalam.h . bhuktaannarasamaadaaya sha~Nkhinii dhamanii punaH .. 21.. kapaalakuhara.n gatvaa muurdhni sa~nchinute sudhaam.h . shata.n chaikaa cha naaDyaH syustaasaamekaa shirogataa .. 22.. tayordhvamaayanmuktaH syaaditi vedaantashaasanam.h . yadaa buddhigataiH puNyaiH preritendriyamaargataH .. 23.. shabdaadiin.h vishhayaan.h bhu~Nkte tadaa jaagaritaM bhavet.h . sa.nhR^iteshhvindriyeshhveshhu jaagratsa.nskaarajaanpumaan.h .. 24.. maanasaanvishhayaanbhu~Nkte svapnaavasthaa tadaa bhavet.h . manasopyupasa.nhaaraH sushhuptiriti kathyate .. 25.. tatra maayaasamaachchhannaH sanmaatro vartate pumaan.h . muuDho jaDo.aj~na ityevaM maayaaveshaatprakaashate .. 26.. sukhamasvaapsamityevaM prabodhasamaye pumaan.h . sachchidaanandaruupaH san.h samyageva prakaashate .. 27.. ittha.n jagatsamaavishya bhaasamaane maheshvare . suuryaadayo.api bhaasante kimutaanye ghaTaadayaH .. 28.. tasmaatsattaa sphurattaa cha bhaavaanaamiishvaraashrayaat.h . satya.n j~naanamananta.n cha shrutyaa brahmopadishyate .. 29.. jaagratsvapnodbhava.n sarvamasatya.n jaDamandhavat.h . iishvarashchaahamityevaM bhaasate sarvajantushhu .. 30.. nirvikalpashcha shuddhashcha malinashchetyaha.n tridhaa . nirvikalpaM paraM brahma nirdhuutaakhilakalpanam.h .. 31.. dhuulyandhakaaradhuumaabhranirmuktagaganopamam.h . vivekasamaye shuddha.n dehaadiinaa.n vyapohanaat.h .. 32.. yathaa.antariksha.n sa.nkshipta.n nakshatraiH ki~nchidiikshyate . dehendriyaadisa.nsargaanmalina.n kalushhiikR^itam.h .. 33.. yathaa.a.akaasha.n tamoruuDha.n sphuratyanavakaashavat.h . ahamityaishvaraM bhaava.n yadaa jiivaH prabudhyate .. 34.. sarvaj~naH sarvakartaa cha tadaa jiivo bhavishhyati . maayayaadhikasammuuDho vidyayeshaH prakaashate .. 35.. nirvikalpaanusandhaane samyagaatmaa prakaashate . avidyaakhyatirodhaanavyapaaye parameshvaraH . dakshiNaamuurtiruuposau svayameva prakaashate .. 36.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase chaturthollaasasa.ngrahaH .. 37.. dehaM praaNamapiindriyaaNyapi chalaaM buddhi.n cha shuunya.n viduH striibaalaandhajaDopamaastvahamiti bhraantaa bhR^isha.n vaadinaH . maayaashaktivilaasakalpitamahaavyaamohasa.nhaariNe tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 5.. pramaaNamekaM pratyaksha.n tattvaM bhuutachatushhTayam.h . mokshashcha maraNaannaanyaH kaamaarthau purushhaarthakau .. 1.. na hi khalviishvaraH kartaa paralokakathaa vR^ithaa . deha.n vinaa.asti chedaatmaa kumbhavaddR^ishyataaM puraH .. 2.. hrasvo diirgho yuvaa baala iti deho hi dR^ishyate . asti jaataH pariNato vR^iddhaH kshiiNo jaranmR^itaH .. 3.. ityevamuktaaH shhaDbhaavavikaaraa dehasa.nshrayaaH . varNaashramavibhaagashcha deheshhveva pratishhThitaH .. 4.. jaatakarmaadisa.nskaaro dehasyaiva vidhiiyate . shata.n jiiveti dehasya prayu~njantyaashishhaM shubhaam.h .. 5.. iti prapa~ncha.n chaarvaako va.nchayatyalpachetanaH . kechichchhvasimi jiivaami kshudhitosmi pipaasitaH .. 6.. ityaadipratyayabalaatptaaNamaatmeti manvate . kechichchhR^iNomi pashyaami jighraamyaa svaadayaamyaham.h .. 7.. itiindriyaaNaamaatmatvaM pratiyanti tatodhikam.h . jaanaamipratyayabalaadbuddhirityapare jaguH .. 8.. maayaavyaamuuDhachittaanaa.n teshhaa.n duushhaNamuchyate . dehaadiinaa.n jaDaarthaanaaM paashhaaNavadanaatmanaam.h .. 9.. kathaM bhavedahambhaavaH samaavesha.n vineshituH . dehastaavadaya.n naatmaa dR^ishyatvaachcha jaDatvataH .. 10.. ruupaadimattvaatsaa.nshatvaadbhautikatvaachcha kumbhavat.h .. muurchchhaasushhuptimaraNeshvapi dehaH pratiiyate .. 11.. dehaadivyatiriktatvaattadaa.a.atmaa na prakaashate . yathaa jagatpravR^ittiinaamaadikaaraNama.nshumaan.h .. 12.. pumaa.nstathaiva dehaadipravR^ittau kaaraNaM param.h . mama dehoyamityeva.n striibaalaandhaashcha manvate .. 13.. dehohamiti naavaiti kadaachidapi kashchana . indriyaaNyapi naatmaanaH karaNatvaatpradiipavat.h .. 14.. viiNaadivaadyavachchhrotra.n shabdagrahaNasaadhanam.h . chakshustejastritayavadruupagrahaNasaadhanam.h .. 15.. gandhasya graahaka.n ghraaNaM pushhpasampuTakaadivat.h . rasasya graahikaa jihvaa dadhikshaudraghR^itaadivat.h .. 16.. indriyaaNi na me santi muukondho badhirosmyaham.h . ityaahurindriyairhiinaa janaaH ki.n te niraatmakaaH .. 17.. praaNopyaatmaa na bhavati j~naanaabhaavaatsushhuptishhu . jaagratsvapnopabhogotthashramavichchhittihetave .. 18.. sushhuptiM purushhe praapte shariiramabhirakshitum.h . sheshhakarmobhogaarthaM praaNashcharati kevalam.h .. 19.. praaNasya tatraachaitanya.n karaNoparame yadi . praaNe vyaapriyamaaNe tu karaNoparamaH katham.h .. 20.. samraaji hi raNodyukte viramanti na sainikaaH . tasmaanna karaNasvaamii praaNo bhavitumarhati .. 21.. manasaH prerake pu.nsi virate viramantyataH . karaNaani samastaani teshhaa.n svaamii tataH pumaan.h .. 22.. buddhistu kshaNikaa vedyaa gamaagamasamanvitaa . aatmanaH pratibimbena bhaasitaa bhaasayejjagat.h .. 23.. aatmanyutpadyate buddhiraatmanyeva praliiyate . praaguurdhva.n chaasatii buddhiH svayameva na sidhyati .. 24.. j~naanaachchetpuurvapuurvasmaaduttarottarasambhavaH . yugapadbahubuddhitvaM prasajyeta kshaNe kshaNe .. 25.. buddhyantara.n na janayennaashottramasattvataH . eshhaa.n sa~Nghaata aatmaa chedekadeshe pR^ithakkR^ite .. 26.. na chaitanyaM prasajyeta sa~Nghaataabhaavatastadaa . bhinnadR^iggatyabhipraaye bahuchetanapu~njitam.h .. 27.. sadyo bhinnaM bhavedetannishhkriya.n vaa bhavishhyati . dehasyaantargatopyaatmaa vyaapta eveti budhyate .. 28.. aNupramaaNashchedeshha vyaapnuyaannaakhila.n vapuH . dehapramaaNashchenna syaadbaalasya sthaviraaditaa .. 29.. dehavatpariNaamii chettadvadeva vina~Nkshyati . karmaNaaaM pariNaamena krimihastyaadimuurtishhu .. 30.. vyaaptatvaatpravishatyaatmaa ghaTaadishhvantarikshavat.h . paramaaNupramaaNe.api manasi pratibhaasate .. 31.. svapne charaachara.n vishvamaatmanyeva pratishhThitam.h . dehaadishhvahamityevaM bhramaH sa.nsaarahetukaH .. 32.. antaH pravishhTaH shaasteti mokshaayopaadishachchhrutiH . evameshhaa mahaamaayaa vaadinaamapi mohinii .. 33.. yasmaatsaakshaatkR^ite sadyo liiyate cha sadaashive . dehendriyaasuhiinaaya maanaduurasvaruupiNe . j~naanaanandasvaruupaaya dakshiNaamuurtaye namaH .. 34.. iti shriidakshiNaamuurtistotraartha pratipaadake . prabandhe maanasollaase pa~nchamollaasasa~NgrahaH .. 35.. raahugrastadivaakarendusadR^isho maayaasamaachchhaadanaat.h sanmaatraH karaNopasa.nharaNato yo.abhuutsushhuptaH pumaan.h . praagasvaapsamiti prabodhasamaye yaH pratyabhij~naayate tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 6.. svapne vishva.n yathaa.antastha.n jaagratyapi tatheti chet.h . sushhuptau kasya kiM bhaati kaH sthaayii tatra chetanaH .. 1.. sarva.n cha kshaNika.n shuunya.n sarvameva svalakshaNam.h . sa~NghaataH paramaaNuunaaM mahyambvagnisamiiraNaaH .. 2.. manushhyaadishariiraaNi skandhapa.nchakasa.nhatiH . skandhaashcha ruupavij~naanasa.nj~naasa.nkaaravedanaaH .. 3.. ruupyanta iti ruupaaNi vishhayaashchendriyaaNyapi . vishhayendriyayorj~naana.n vij~naanaskandha uchyate .. 4.. sa.nj~naaguNakriyaajaativishishhTapratyayaatmikaa . pa~nchadhaa kalpanaa proktaa sa.nj~naaskandhasya saugataiH .. 5.. gavaa.n gauriti sa.nj~noktaa jaatirgotva.n tu gogatam.h . guNaaH shuklaadayastasya gachchhatyaadyaastathaa .. 6.. shR^i~Ngii chatushhpaallaa~Nguulii vishishhTapratyayo hyasau . evaM pa~nchavidhaa klR^iptaH sa.nj~naaskandha itiiryate .. 7.. raagaadyaaH puNyapaape cha sa.nskaaraskandha uchyate . sukha.n duHkha.n cha mokshashcha skandhaH syaadvedanaahvayaH .. 8.. pa~nchabhya eva skandhebhyo naanya aatmaasti kashchana . na kashchadiishvaraH kartaa svagataatishaya.n jagat.h .. 9.. skandhebhyaH paramaaNubhyaH kshaNikebhyo.abhijaayate . puurvapuurvakshaNaadeva kshaNaH syaaduttarottaraH .. 10.. puurvasmaadeva hi j~naanaajjaayate j~naanamuttaram.h . sa evaayamiti j~naana.n seya.n jvaaleva vibhramaH .. 11.. asti bhaatiitidhiibhraantairaatmaanaatmasu kalpyate . haanopaadaanaraahityaadaakaashaH kiM prakaashate .. 12.. ityevaM bauddhasiddhaantii bhaashhamaaNo nishhiddhyate . shuunya.n chejjagato hetuH jagadeva na siddhyati .. 13.. ghaTaH shuunyaH paTaH shuunyaH iti kaiH pratipaadyate . naiva bhaaseta shuunya.n chejjagannaravishhaaNavat.h .. 14.. vastvarthii kimupaadadyaadbhaaraarthaH kiM parityajet.h . ko vidadhyaannishhiddhyedvaa shuunyatvaatsvasya chaatmanaH .. 15.. avasiidenniiraakuuta.n tasmaatsarvamida.n jagat.h . skandhaanaaM paramaaNuunaa.n na sa~Nghaatayitaasti chet.h .. 16.. sa~Nghaato na vinaa hetu.n jaDaa ghaTapaTaadayaH . mahaanubhaavo bhuuyaasamiti bhraantashcha manyate .. 17.. aatmaapalaapako bauddhaH kimartha.n charati vratam.h . pratyabhij~naa yadi bhraantiH bhojanaadi kathaM bhavet.h .. 18.. ishhTasaadhanamevaitadanna.n gatadinaannavat.h . iti nishchitya baalo.api bhojanaadau pravartate .. 19.. avakaashapradaatR^itvamaakaashaarthakriyaa yathaa . tathaivaarthakriyaa pu.nsaH kartR^itvaj~naatR^itaadikaa .. 20.. sushhuptisamayepyaatmaa satyaj~naanasukhaatmakaH . sukhamasvaapsamityevaM pratyabhij~naayate yataH .. 21.. pratyabhij~naayata iti prayogaH karmakartari . aatmaa svayaMprakaashaatvaajjaanaatyaatmaanamaatmanaa .. 22.. sushhuptau maayayaa muuDhaH jaDondha iti lakshyate . aprakaashatayaa bhaati svaprakaashatayaapi cha .. 23.. jaDaatmani cha dehaadau saakshaadiisho vivichyate . eshhaiva mohinii naama maayaashaktirmaheshituH .. 24.. mohaapohaH pramaatR^INaaM moksha ityabhidhiiyate . avasthaatrayanirmukto doshhadibhiranaavilaH .. 25.. ishhiika iva sanmaatro nyagrodhakaNikopamaH . baahyaabaahyadaLonmuktakadaLiikandasannibhaH .. 26.. nira.nsho nirvikaarashcha niraabhaaso nira~njanaH . purushhaH kevalaH puurNaH prochyate parameshvaraH .. 27.. vaacho yatra nivartante mano yatra viliiyate . ekiibhavanti yatraiva bhuutaani bhuvanaani cha .. 28.. samastaani cha tattvaani samudre sindhavo yathaa . kaH shokastatra ko moha ekatvamanupashyataH .. 29.. vaachyavaachakaruupatvaatsavikalpopi sannayam.h . dehaadiinaa.n vyapohena sambhavennirvikalpakam.h .. 30.. asanneva bhavedvidvaanasadbrahmeti veda chet . asti brahmeti chedveda santemena.n tato viduH .. 31.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase shhashhThollaasasya sa~NgrahaH .. 32.. baalyaadishhvapi jaagradaadishhu tathaa sarvaasvavasthaasvapi vyaavR^ittaasvanuvartamaanamahamityantaH sphuranta.n sadaa . svaatmaanaM prakaTiikaroti bhajataa.n yo mudrayaa bhadrayaa tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 7.. pratyabhij~naabalaadaatmaa sthaayii nirdhaaryate yadi . kaa naama pratyabhij~naishhaa ki.n vaa tasyaaH prayojanam.h .. 1.. pratyakshaadipramaaNeshhu pratyabhij~naa na paThyate . katha.n tasyaaH pramaaNatvamiti pR^ichchhan.h prabodhyate .. 2.. bhaatasya kasya chitpuurvaM bhaasamaanasya saampratam.h . so.ayamityanusandhaanaM pratyabhij~naanamuchyate .. 3.. taddeshakaalaakaaraadiinavadhuuyaanushh~Ngikaan.h . yathaika.n vastvanusyuuta.n so.ayamityabhidhiiyate .. 4.. maayaanushh~Ngasa~njaataki~nchijj~natvaadyapohanaat.h . sarvaj~natvaadivij~naanaM pratyabhij~naanamaatmanaH .. 5.. puurvajanmaanubhuutaarthasmaraNaanmR^igashaabakaH . jananiistanyapaanaaya svayameva pravartate .. 6.. tasmaannishchiiyate sthaayiityaatmaa dehaantareshhvapi . smR^iti.n vinaa na ghaTate stanyapaana.n shishoryataH .. 7.. puurvatraanubhave kaale smR^itikaale paratra san.h . aatmaa sa.nskaararuupeNa smaratyartha.n svanishhThitam.h .. 8.. pratyabhij~neti bhaavaanaa.n smR^itishchedabhidhiiyate . aatmasthairye pramaaNatva.n smR^itishcha praapnuyaatkatham.h .. 9.. smR^itau prakaasho naarthasya na chaapyarthasya nishchayaH . na chaapyarthaanubhavayora~Ngulyoriva sambhavet.h .. 10.. naanubhuutivishishhTasya padaarthasya cha daNDivat.h . sarvatraapyevamityevaM prasa~Ngaaditi chechchhR^iNu .. 11.. praaktanaanubhave nashhTe tadavashhTambhasambhavaat.h . sa.nskaarasa.nj~naatsaamagryaat.h paurushhaajjaayate smR^itiH .. 12.. aavedyaanubhave nashhTe tadiiyaM vishhayaM prati . anubhaavakamaatmaanaM bodhayatyanapaayinam.h .. 13.. vishhaye cha pramushhite nashhTe vaa.anubhave sati . svavishraanta.n smaratyartha.n devo.apramushhitaH sadaa .. 14.. pramoshhaNaM pramaatR^INaaM maayayaa tamasaa kR^itam.h . maayaavidye prabhoH shaktii bhaanoshchhaayaaprabhopame .. 15.. arthaanaachchhadayenmaayaa vidyaa vyaakshipya darshayet.h . pratyabhij~naiva sarveshhaaM pramaaNaanaa.n cha saadhanam.h .. 16.. iishvaronyohamapyanya iti vichchhedakaariNiim.h . vyaakshipya vidyayaa maayaamiishvarohamiti smR^itiH .. 17.. iishhatprakaashobhuudiisho maayaayavanikaavR^itaH . samyagaavaraNaapaaye sahasraa.nshuriva sphuret.h .. 18.. na kaaraNaanaa.n vyaapaaraH pramaaNaanaa.n na vaa punaH . pratyabhij~naapana.n naama mohaapasaraNaM param.h .. 19.. yaavanti santi maanaani vyavahaarapravR^ittaye . teshhaaM mohaapasaraNaadvyapaaronyo na vidyate .. 20.. jaDaanR^itaparichchhinnadehadharmaashchidaatmani . satyaj~naanasukhaatmatvaM mohaaddehe.api kalpyate .. 21.. shuktau rajatamityeva.n yathaa vyaamuhyate.anyathaa . saeva rruupya.n chedbhaati vilayaste na sidhyati .. 22 naatyantaasatprakaasheta narashR^i~Ngaadivatkvachit.h . kaantaakaraadau rajatamiti syaatsmaraNaM bhrame .. 23.. teneda.n tulyamityeva.n syaatsaadR^ishyaadyadi bhramaH . piitaH sha~Nkho guDastikta ityaadau naasti tulyataa .. 24.. taadaatmyena sphurati chedrajatatvena shuktikaa . vibhramo niradhishhThaano baadho niravadhirbhavet.h .. 25.. buddhisthita.n chedrajataM baahyatvena pratiiyate . gu~njaadau jvalanaarope dehadaahaH prasajyate .. 26.. yuktihiinaprakaashatvaad.h bhraanterna hyasti lakshaNam.h . yadi syaallakshaNa.n ki.nchid.h bhraantireva na sidhyati .. 27.. jalachandravadekasminnirbhaye rajjusarpavat.h . pratiiyate yathaa svarNe kaaraNe kaTakaadivat.h .. 28.. upaatte ruupyavachchhuktau vyaapte yakshapuriiva khe . rashmyambuvatsphuradruupe sthaaNau choravadakriye .. 29.. asatkalpamida.n vishvamaatmanyaaropyate bhramaat.h . svayaMprakaasha.n sadruupaM bhraantibaadhavivarjitam.h .. 30.. pratyabhij~naayate vastu praagvanmohe vyapohite . dehaadyupaadhau nirdhuute syaadaatmaiva maheshvaraH .. 31.. smR^itiH pratyakshamaitihyamityaadiinyaparaaNyapi . pramaaNaanyaaptavaagaaha pratyabhij~naaprasiddhaye .. 32.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase saptamollaasasa~NgrahaH .. 33.. vishvaM pashyati kaaryakaaraNatayaa svasvaamisaMbandhataH shishhyaachaaryatayaa tathaiva pitR^iputraadyaatmanaa bhedataH . svapne jaagrati vaa eshha purushho maayaaparibhraamitaH tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 8.. prakaashavyatirekeNa padaarthaH ko.api naasti chet.h . paramaarthopadeshaanto vyavahaaraH kathaM bhavet.h .. 1.. kasya bandhashcha mokshashcha badhyate kena hetunaa . maayayaa lakshaNa.n ki.n syaadityevaM paripR^ichchhataH .. 2.. prashanaH syaaduttara.n vaktuM pratipattu.n sukhena cha . uktorthaH saptabhiH shlokaiH punaH sa.nkshipya kathyate .. 3.. paunaruktya.n na doshho.atra shabdenaarthena vaa bhavet.h . abhyaasena gariiyastvamarthasya pratipaadyate .. 4.. svayaMprakaashe sadruupe.apyekasminparameshvare . kaaryakaaraNasambandhaadyanekavidhakalpanaa .. 5.. raahoH shiraH sushhiH khasya mamaatmaa pratimaavapuH . ityaadikalpanaa tulyaa na pR^ithagvastugocharaa .. 6.. upaasyopaasakatvena gurushishhyakrameNa cha . svaamibhR^itaadiruupeNa kriiDati svechchhayeshvaraH .. 7.. pitaraM prati putro yaH putraM prati pitaiva saH . eka eva hi naaneva kalpyate shabdamaatrataH .. 8.. tasmaatprakaasha evaasti paramaarthaniruupaNe . bhedapratiitirmithyaiva maayayaa.a.atmani kalpitaa .. 9.. mithyaatva.n naama baadhyatva.n samyagj~naanodaye sati . shishhyaachaaryopadeshaadi svapnavatpratibhaasate .. 10.. mithyaabhuuto.api vedaantaH satyamarthaM prabodhayet.h . devataapratimaavachcha chitravatpratibimbavat.h .. 11.. sarvo.api vyavahaaro.ayaM maayayaa parijR^imbhaNam.h . sushhuptisadR^ishii maayaa svaprabodhena baadhyate .. 12.. yuktihiinaprakaashasya sa.nj~naa maayeti kathyate . naasatii dR^ishyamaanaa saa baadhyamaanaa na vaa satii .. 13.. na prakaashaadiyaM bhinnaa chhaayevaarkasya taamasii . na chaabhinnaa jaDatvena virodhaannobhayaatmikaa .. 14.. svahetvavayavaabhaavaanneya.n saavayavochyate . na chaavayavahiinaa saa kaaryeshhvavayavaanvitaa .. 15.. avichaaritasiddheyaM maayaaveshyaavilaasinii . purushha.n va~nchayatyeva mithyaabhuutaiH svavibhramaiH .. 16.. na tasyaa muulavichchhedamabhivaa~nchhati kechana . teshhaaM pakshe kathaM moksho manasaH sambhavishhyati .. 17.. tisropyavasthaa manaso jaagratsvapnasushhuptayaH . chakravatparivartante bhedabhraantyekahetavaH .. 18.. taabhiH karoti karmaaNi punastairbadhyate manaH . manasaH kevalaH saakshii bhaanuvatpurushhaH paraH .. 19.. yathaa praaNikR^itairarkaH karmabhirnaiva badhyate . tathaa manaHkR^itairaatmaa saakshitvaannaiva badhyate .. 20.. aatmaa karoti karmaaNi badhyate muchyate cha taiH . ityaupachaarikii klR^iptirbhramamaatraiva kevalam.h .. 21.. dhuumaabhradhuuliiniihaarairaspR^ishhTo.api divaakaraH . yathaa chhanna ivaabhaati tathaivaatmaa.api maayayaa .. 22.. yathaa liilaavashaatkashchidbhraamyamaaNaH kumaarakaH . bhramattatpashyati jagat.h shatachandra.n nabhaHsthalam.h .. 23.. tathaiva maayayaa jiivo bhraamito vaasanaavashaat.h . naanaakaaramida.n vishvaM bhramamaaNa.n cha pashyati .. 24.. sa.nsR^ijya manasaa devaH sa.nsaranniva lakshyate . yathaa.arko jalasa.nsargaacchalannaaneva lakshyate .. 25.. yogaabhyaasavashaadyena mano nirvishhaya.n kR^itam.h . nivR^ittaH sa pumaa.nsadyo jiivanmukto bhavishhyati .. 26.. dvaa suparNau cha sayujaabhavanmaayayaa shivaH . ajaamekaa.n jushhanneko naanevaasiiditi shrutiH .. 27.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase ashhTamollaasasa~NgrahaH .. 28.. bhuurambhaa.nsyanalo.anilo.ambaramaharnaatho himaa.nshuH pumaan.h ityaabhaati charaacharaatmakamida.n yasyaiva muurtyashhTakam.h . naanyatki~nchana vidyate vimR^ishataa.n yasmaatparasmaadvibhoH tasmai shrii gurumuurtaye nama ida.n shriidakshiNaamuurtaye .. 9.. kathameva.nvidhaa maayaa nivarteteti pR^ichchhataH . iishvaropaasanaaruupastadupaayaH prakiirtyate .. 1.. shhaTtri.nshattattvaruupaasu parameshvaramuurtishhu . pratyaksheNopalabhyante sarvairapyashhTamuurtayaH .. 2.. ameyaasu manaH kshipramaaroDhu.n naarhatiityataH . muurtyashhTakamayiiM bruuta guruH sarvaatmabhaavanaam.h .. 3.. viraaTchhariire brahmaaNDe praaNinaamapi vigrahe . shhaTtri.nshattattvasa~NghaataH sarvatraapyanuvartate .. 4.. vyaaptirvyashhTishariire.asminmanaso vyashhTiruupiNaH . tasmaatsarvaatmakamida.n svashariira.n vichintayet.h .. 5.. vyashhTyupaasanayaa pu.nsaH samashhTivyaaptimaapnuyaat.h . upasa.nkraamatiityeva.n dashakR^itva upaadishat.h .. 6.. brahmaaNDasyodare lokaaH saptabhuuraadayaH smR^itaaH . muulaadibrahmarandhraanteshhvaadhaareshhu vasanti te .. 7.. viiNaadaNDo mahaamerusthiini kulaparvataaH . ga~Ngaa tu pi~NgaLaa naaDii yamuneDaa prakiirtitaa .. 8.. sarasvatii sushhumnoktaa naaDyonyaaH puNyanimnagaaH . dviipaaH syurdhaatavaH sapta svedabaashhpaadayobdhayaH .. 9.. muule tishhThati kaalaagnirasthimadhye cha baaDabaH . vaidyutogniH sushhumnaayaaM paarthivo naabhimaNDale .. 10.. hR^idi tishhThati suuryaagniH kapaale chandramaNDalam.h . nakshatraaNyaparaaNyaahurnetraadiiniindriyaaNyapi .. 11.. dhaaryante vaayubhirlokaaH yathaa pravahaNaadibhiH . praaNaadibhirdashavidhairdhaaryate vaayubhirvapuH .. 12.. praapyeDaapi~NgaLe praaNo muulaatsuuryasvaruupataH . naasikaabhyaaM bahirgatvaa liiyate dvishhaDa~Ngule .. 13.. ashhTaa~NguLena somaatmaa naaDiibhyaamantaraavishat.h . malamuutramaruchchhukraaNyapaano visR^ijedbahiH .. 14.. agniishhomamayo bhuutvaa sushhumnaarandhramaashritaH . aabrahmarandhramudgachchhannudaano vardhate svayam.h .. 15.. vyaapayedvapushhi vyaano bhuktaannarasamanvaham.h . sandhukshaNa.n samaanastu kaayaagneH kurute sadaa .. 16.. naago hikkaakaraH kuurmo nimeshhonmeshhakaarakaH . kshuta.n karoti kR^ikaro devadatto vijR^imbhaNam.h .. 17.. sthaulya.n dhana~njayaH kuryaanmR^ita.n chaapi na mu~nchati . aakaasho bahirapyantaravakaashaM prayachchhati .. 18.. chandraarkau kaalanetaarau praaNaapaanau shariiriNaam.h . saakshii purushha ityevaM muurtyashhTakamida.n vapuH .. 19.. samanaskamida.n yogii sevamaana upaasanam.h . ashhTaa~NgayogayuktaH sannamanaska.n sa gachchhati . 20.. manaH prasaadaH santoshho maunamindriyanigrahaH . dayaa daakshiNyamaastikyamaarjavaM maardava.n kshamaa .. 21.. bhaavashuddhirahi.nsaa cha brahmacharya.n smR^itirdhR^itiH . ityevamaadayonye cha manaH saadhyaa yamaaH smR^itaaH .. 22.. snaana.n shaucha.n kratuH satya.n japo homashcha tarpaNam.h . tapo daana.n titikshaa cha namaskaaraH pradakshiNam.h .. 23.. vratopavaasaadyaashchaanye kaayikaa niyamaaH smR^itaaH . svastika.n gomukhaM padya.n ha.nsaakhyaM braahmamaasanam.h .. 24.. nR^isi.nha.n garuDa.n kuurma.n naagaakhya.n vaishhNavaasanam.h . viiraM mayuura.n vajraakhya.n siddhaakhya.n raudramaasanam.h .. 25.. yonyaasana.n viduH shaakta.n shaivaM pashchimataanakam.h . niraalambanayogasya niraalambanamaasanam.h .. 26.. niraalambatayaa dhyaana.n niraalambaH sadaashivaH . rechakaH puurakashchaiva kumbhakaH praaNasa.nyamaH .. 27.. indriyaaNaa.n samastaanaa.n vishhayebhyo nivaaraNam.h . pratyaahaara iti proktaM pratyaahaaraarthavedibhiH .. 28.. aadhaare kvaapi manasaH sthaapana.n dhaaraNochyate . brahmavishhNushivaadiinaa.n chintaa dhyaanaM prachakshate .. 29.. dhyaanaadaspandanaM buddheH samaadhirabhidhiiyate . amanaskasamaadhistu sarvachintaavivarjitam.h .. 30.. chitte nishchalataa.n yaate praaNo bhavati nishchalaH . chittasya nishchalatvaaya yoga.n sadhyaanamabhyaset.h .. 31.. aaku~nchanamapaanasya praaNasya cha nirodhanam.h . lambikopari jihvaayaaH sthaapana.n yogasaadhanam.h .. 32.. chitte nishchalataa.n yaate praaNe madhyapatha.n gate . chihnaanyetaani jaayante pa~nchabhuutajayaatpR^ithak.h .. 33.. malamuutrakaphaalpatvamaarogya.n laghutaa tanoH . sugandhaH svarNa"svara" varNatvaM prathama.n yogalakshaNam.h .. 34.. kaNTakaagreshhvasa~Ngatva.n jalapa~Nkeshhvamajjanam.h . kshuttR^iDaadisahishhNutva.n dvitiiya.n yogalakshaNam.h .. 35.. bahvannapaanabhoktR^itvamaatapaagnisahishhNutaa . darshana.n shravaNa.n duuraattR^itiiya.n yogalakshaNam.h .. 36.. maNDuukaplavanaM bhuumau markaTaplavana.n drume . aakaashagamana.n cheti chaturtha.n yogalakshaNam.h .. 37.. j~naana.n trikaalavishhayamaishvaryamaNimaadikam.h . anantashaktimatva.n cha pa~nchama.n yogalakshaNam.h .. 38.. praaNe sushhumnaa.n saMpraapte naadontaH shruuyateshhTadhaa . ghaNTaadundubhisha~NkhaabdhiviiNaaveNvaaditaalavat.h .. 39.. tanuunapaattaTittaaraataareshatapanopamam.h . brahmanaaDii.n gate praaNe bimbaruupaM prakaashate .. 40.. shvaasaashcharanti yaavanto manushhyasya dinaM prati . taavanti yojanaanyarkaH shvaaseshvaase pradhaavati .. 41.. ekavi.nshatisaahasra.n shhaTchhata.n shvaasasa~Nkhyayaa . so.ahamityuchcharatyaatmaa mantraM pratyahamaayushhe .. 42.. sakaara.n cha hakaara.n cha lopayitvaa prayojayet.h . sandhi.n vai puurvaruupaakhya.n tato.asau praNavo bhavet.h .. 43.. akaarashchaapyukaarashcha makaaro bindunaadakau . pa~nchaaksharaaNyamuunyaahuH praNavasthaani paNDitaaH .. brahmaa vishhNushcha rudrashchaapiishvarashcha sadaashivaH . teshhvakshareshhu tishhThanti shhaTtri.nshattattvasa.nyutaaH .. 45.. guruprasaadaallabhate yogamashhTaa~NgalakshaNam.h . shivaprasaadaallabhate yogasiddhi.n cha shaashvatiim.h .. 46.. sachchidaanandaruupaaya bindunaadaantaraatmane . aadimadhyaantashuunyaaya guruuNaa.n gurave namaH .. 47.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase navamollaasasa~NgrahaH .. 48.. sarvaatmatvamiti sphuTiikR^itamida.n yasmaadamushhmi.nstave tenaasya shravaNaattadarthamananaaddhyaanaachcha sa.nkiirtanaat.h . sarvaatmatvamahaavibhuutisahita.n syaadiishvaratva.n svataH siddhyettatpunarashhTadhaa pariNata.n chaishvaryamavyaahatam.h .. 10.. parichchhinnamahambhaavaM parityajyaanushha~Ngikam.h . puurNaahambhaavalaabhosya stotrasya phalamuchyate .. 1.. putrapautragR^ihakshetradhanadhaanyasamR^iddhayaH . arvaachiinaashcha sidhyanti svargapaataaLabhuumishhu .. 2.. paake pravartamaanasya shiitaadiparihaaravat.h . praasa~Ngikaashcha sidhyanti stotreNaanena sarvadaa .. 3.. aishvaryamiishvaratva.n hi tasya naasti pR^ithaksthitiH . purushhe dhaavamaane.api chhaayaa tamanudhaavati .. 4.. anantashaktiraishvarya.n nishhyandaashchaaNimaadayaH . svasyeshvaratve sa.nsiddhe sidhyanti svayameva hi .. 5.. yadiiyaishvaryavipruDbhirbrahmavishhNushivaadayaH . aishvaryavanto shaasante sa evaatmaa sadaashivaH .. 6.. pushhpamaanayataa gandho vinechchhaamanubhuuyate . puurNaahambhaavayuktena parichchhinnaa vibhuutayaH .. 7.. aNimaa mahimaa chaiva garimaa laghimaa tathaa . praaptiH praakaamyamiishitva.n vashitva.n chaashhTasiddhayaH .. 8.. atyantamaNushhu praaNishhvaatmatvena praveshanam.h . aNimaasa.nj~namaishvarya.n vyaaptasya paramaatmanaH .. 9.. brahmaaNDaadishivaantaayaaH shhaTtri.nshattattvasa.nhateH . bahishcha vyaapyavR^ittitvamaishvaryaM mahimaahvayam.h .. 10.. mahaamerusamaa~Ngasya samuddharaNakarmaNi . laaghave tuulatulyatva.n laghimaana.n vidurbudhaaH .. 11.. paramaaNusamaa~Ngasya samuddharaNakarmaNi . gurave merutulyatva.n garimaaNa.n vidurbudhaaH .. 12.. paataalavaasinaH pu.nso brahmalokaavalokanam.h . praaptirnaama mahaishvarya.n sudushhpraapamayoginaam.h .. 13.. aakaashagamanaadiinaamanyaasa.n siddhisampadaam.h . svechchhaamaatreNa sa.nsiddhiH praakaamyamabhidhiiyate .. 14.. svashariiraprakaashena sarvaarthaanaaM prakaashanam.h . praakaashyamidamaishvaryamiti kechitprachakshate .. 15.. svechchhaamaatreNa lokaanaa.n sR^ishhTisthityantakartR^itaa . suuryaadinaa.n niyoktR^itvamiishitvamabhidhiiyate .. 16.. salokapaalaaH sarve.api lokaaH svavashavartinaH . tadaishvarya.n vashitvaakhya.n sulabha.n shivayoginaam.h .. 17.. yastvevaM braahmaNo vetti tasya devaa vashe sthitaaH . kiM punaH kshmaapativyaaghravyaaLastriipurushhaadayaH .. 18.. sarvaatmabhaavasaamraajyanirantaritachetasaam.h . paripakvasamaadhiinaa.n ki.n ki.n naama na sidhyati .. 19.. stotrametatpaTheddhiimaansarvaatmatva.n cha bhaavayet.h . arvaachiine spR^ihaaM muktvaa phale svargaadisambhave .. 20.. svargaadiraajya.n saamraajyaM manute na hi paNDitaH . tadeva tasya saamraajya.n yattu svaaraajyamaatmani .. 21.. sarvaatmabhaavanaavanta.n sevante sarvasiddhayaH . tasmaadaatmani saamraajya.n kuryaanniyatamaanasaH .. 22.. yasya deve paraa bhaktiryathaa deve tathaa gurau . tasyaite kathitaa hyarthaaH prakaashante mahaatmanaH .. 23.. prakaashaatmikayaa shaktyaa prakaashaanaaM prabhaakaraH . prakaashayati yo vishvaM prakaasho.ayaM prakaashataam.h .. 24.. iti shriidakshiNaamuurtistotraarthapratipaadake . prabandhe maanasollaase dashammollaasasa~NgrahaH .. 25.. iti shriimachchha~NkarabhagavatpaadaachaaryakR^ita dakshiNaamuurtistotrabhaavaarthavaartika.n sureshvaraachaaryakR^ita.n samaaptam.h .. OM tat sat ..